ARİSTO VE COĞRAFYA'YA KATKILARI

ARİSTO

Hayatı ( MÖ 384 - 322)

Aristo mö . 384 - 322

MÖ 384 yılında, günümüzde Athos tepesi olarak adlandırılan tepenin yakınlarında ufak bir Makedonya kenti olan Stageira'da, Makedonya kralı II. Amyntas'ın hekimi olan Nikomakhos'un oğlu olarak dünyaya gelir. 17 yaşında Platon'un Atina'daki akademisine (Akademeia) girmesiyle Platon'un en parlak öğrencilerinden biri olur. Yardımcı hoca olarak çalıştığı dönemde, okuma tutkusuyla tanınır; (Platon, ona "okuyucu" lâkabını takar) Daha sonraları Akademia'daki öğretime kendisi de katkıda bulunur.

Platon öldüğünde, Akademeia'nın başına ardılı olarak Spevsippos'u atamıştır. Platon'un bu seçiminde Aristoteles'in Akademeia'yı terk etmesinin asıl nedenini görülür. Aynı yıl içinde bugün Biga Yarımadası olarak anılan Assos kentine gider. Orada Hermias'ın siyasî danışmanı ve dostu olur. Aynı esnada, özgünlüğünü daha o zamandan belli eden bir okul kurar. Makedonyalı Kral Philippos'un sarayına, oğlu İskender'in eğitimini üstlenmek üzere çağrılır. Philippos'un ölümüyle İskender tahta oturur. Aristoteles Atina'ya dönüp Akademeia'ya rakip olarak Peripatos 'u kurar. Burada on iki sene ders verir. Büyük İskender'in bir Asya seferi esnasında ölmesi üzerine Atina'da Makedon karşıtı bir tepki dalgası olduğu vakit, aslında Makedonculuk zannı taşıyan Aristoteles'e karşı, dine saygısızlık davası açılması söz konusu olur. Bir ölümlüyü -Hermias'ı- anısına bir ilâhi yazarak ölümsüzleştirmekle itham edilir. Bunun üzerine Aristoteles, Sokrates'in yazgısını paylaşmak yerine Atina'yı terk etmeyi seçer. Annesinin memleketi olan Eğriboz adasındaki Khalkis’e sığınır. Ertesi yıl MÖ 322'de, 63 yaşında hayatını kaybeder.

Coğrafya 'ya Katkısı

Coğrafya Aristonun ilgilendiği alanlardan birisidir.

Dünyanın yuvarlak olduğu görüşünü rasyonel olarak ortaya koyan ilk bilim adamıdır. Bu düşünceye ay tutulması sırasında dünyanın ay üzerine düşen gölgesinin dairesel olduğu varsayımından yola çıkarak ulaşmıştır.

Aristo'nun yazmış olduğu Gökyüzüne Dair kitabında, Dünya’nın düz bir tabak değil, yuvarlak bir top şeklinde olduğuna yönelik oldukça iyi iki kanıt ileri sürebilmiştir. Birincisi, Ay’ın evrelerinin, Dünya’nın Ay’la Güneş arasına girmesiyle oluştuğunun farkına varmasıdır. Dünya’nın Ay’ın yüzeyindeki gölgesi daima yuvarlaktı, bu sadece Dünya küre biçimdeyse doğru olabilirdi. Dünya düz bir disk şeklinde olsaydı, gölgesi uzun ve eliptik olurdu.

Aristo'nun Ay Tutulması örneği

İkincisi, yaptıkları seyahatler sayesinde Yunanlıların, Kuzey Yıldızı’na güneyden bakıldığında kuzey bölgelere kıyasla daha alçak göründüğünü biliyor olmalarıydı. Aristo, Kuzey Yıldızı’nın Mısır ve Yunanistan’dan bakıldığındaki bariz konum farkını kullanarak dünyanın çevresinin yaklaşık dört yüz bin stadyum olduğunu bile tahmin etti. Bir stadyumun uzunluğunun ne kadar olduğu tam olarak bilinmiyor, ama yaklaşık yüz seksen metre olduğu varsayılıyor.

Aristo Dünyanın çevresini hesaplamıştır.

Yunanlıların Dünya’nın yuvarlak olmasıyla ilgili üçüncü bir kanıtları bile vardı. Bu da, ufuktan yaklaşmakta olan bir geminin önce yelkenlerinin, sonra gövdesinin görülmesiydi. Aristo, Dünya’nın sabit olduğunu ve Güneş, Ay, diğer gezegenler ve yıldızların dairesel yörüngelerle Dünya’nın çevresinde döndüğünü düşünüyordu. Buna inanıyordu.

Yapıtları

Aristo birçok alanda eserler vermiştir. Bunlardan bazıları şu şekildedir: